Vijf redenen waarom de Utrechtse VVD kritisch is op de Merwedelijn

Vandaag (9 oktober 2025) is er een debat over de Merwedelijn in de gemeenteraad van Utrecht. Tijdens dat debat heeft onze woordvoerder Marijn de Pagter de volgende vijf redenen genoemd waarom de VVD kritisch is op de Merwedelijn. 

Reden 1: de huidige Merwedelijn gaat nog niet naar Rijnenburg

De Merwedelijn die nu is gepland, gaat nog niet naar Rijnenburg. Rijnenburg is een grote nieuwe woonwijk ten zuidwesten van Utrecht (onder de A12), waar zo’n 25.000 woningen kunnen worden gebouwd. Daarmee is Rijnenburg verreweg de grootste nieuwbouwlocatie van de regio. Juist voor al díé woningen is nieuw openbaar vervoer nodig, maar daar zorgt de Merwedelijn niet voor. 

Er zijn wel plannen om ooit een aftakking op de Merwedelijn naar Rijnenburg aan te leggen. Maar de plannen daarvoor zijn te vaag. Bovendien is daar helemaal geen geld voor. Een aftakking naar Rijnenburg kost nog eens minstens 600 miljoen euro extra, terwijl er nu al een enorm tekort op de Merwedelijn is. 

Met de plannen voor Merwedelijn is Rijnenburg dus verre toekomstmuziek. Dat komt vooral omdat het huidige Utrechtse stadsbestuur niet voor 2035 wil bouwen in Rijnenburg. Voor ons is dat laat. Ook de nationale overheid wil juist woningbouw vóór 2035 stimuleren. 

De VVD vindt dat woningbouw in Rijnenburg voorop moet komen te staan. De VVD wil daarom dat er ook naar andere oplossingen wordt gekeken die de woningbouw in Rijnenburg sneller en beter mogelijk maken. 

Reden 2: er ligt al een tramlijn naar Nieuwegein

Het valt meteen op als je naar de kaart van de Merwedelijn kijkt: hij ligt naast de bestaande tramlijn naar Nieuwegein. We denken dat het veel goedkoper is om die bestaande lijn te versnellen dan op dezelfde route een hele nieuwe lijn aan te leggen. Dit kan ook gefaseerd en sneller.

Het versnellen van de huidige tramlijn naar Nieuwegein kan met een aantal maatregelen, zoals we hebben opgeschreven in ons alternatief voor de Merwedelijn: de Rijnenburglijn. Denk aan:

• Het samenvoegen/verminderen van het aantal tramhaltes.
• Het verminderen van het aantal kruisingen met auto- en fietsverkeer, bijvoorbeeld met korte tunnels of viaducten.
• Het verbeteren van de aansluiting bij Utrecht Centraal. 

De huidige tramlijn doet er volgens de dienstregeling 10 minuten over van Jaarbeursplein naar P+R Westraven. Met de bovenstaande maatregelen kan die reistijd flink omlaag. Dat is waarschijnlijk veel goedkoper en doelmatiger dan een nieuwe, ondergrondse lijn op dezelfde route. 

Reden 3: pas met Rijnenburg krijg je hoge woningaantallen

In de plannen voor de Merwedelijn staat dat er zo’n 63.000-75.000 woningen bij kunnen komen. Maar op die aantallen is veel af te dingen, zoals je kunt lezen in antwoorden op schriftelijke vragen die we hebben gesteld. Uit de antwoorden blijkt dat de Merwedelijn niet tot 75.000 woningen mogelijk maakt, maar slechts zo’n 15.000 woningen, die ook nog eens heel onzeker zijn.

Hoe dat komt? Daar zijn twee hoofdredenen voor:

• Een groot deel van de woningen kan ook gebouwd worden zonder de Merwedelijn, dus met de huidige bus- en tramverbindingen. Het gaat om 25.500 tot 2030 en daarnaast ook nog eens duizenden woningen na 2030.
• Een ander groot deel van de woningen staat gepland in Rijnenburg. Daar gaat de Merwedelijn helemaal nog niet naar toe. Daardoor kunnen voorlopig zo’n 20.000-25.000 woningen niet gebouwd worden. 

De overgebleven woningen zijn ook nog eens heel onzeker of zelfs onmogelijk. Veel woningen zijn bijvoorbeeld gepland bij Westraven, waar nu ook industrie is, of op de tramremise in Nieuwegein. 

Onderaan de streep houd je dus uiteindelijk maar een kleine fractie van de 75.000 woningen over, omdat er voorlopig niet gebouwd wordt in Rijnenburg. We vragen ons daarom hardop af of de Merwedelijn een uitgave van 2 miljard euro waard is, en voelen ons hierin gesteund door een landelijke adviescommissie. Die oordeelde in 2021 al over de Merwedelijn dat “de woningen ook kunnen worden gebouwd met veel beperktere investeringen in het OV”.*

We denken dat je met hetzelfde geld ook andere, doelmatigere uitgaven voor openbaar vervoer in Utrecht kunt doen, zoals een rechtstreekse lijn naar Rijnenburg. Want als je naar de cijfers kijkt, zie je dat je met een lijn naar Rijnenburg pas echt veel woningen kunt realiseren. Daarom moet dáár veel meer de focus op in de plannen.

Reden 4: er is nog geen goed onderzoek gedaan naar alternatieve routes naar Rijnenburg

De gemeente werkt al zeker vijf jaar aan plannen voor de Merwedelijn. In eerste instantie was die alleen bedacht voor de binnenstedelijke woningbouwlocaties, zoals de Merwedekanaalzone. Er was toen geen meerderheid in de Utrechtse gemeenteraad vóór het bouwen van woningen in Rijnenburg. 

Sinds een aantal jaar is er gelukkig wél een ruime meerderheid voor woningbouw in Rijnenburg. Toch is er nooit goed onderzoek gedaan naar een rechtstreekse tramlijn naar Rijnenburg. Er is alleen gekeken naar een aansluiting op de Merwedelijn en een dure, geboorde tunnel onder knooppunt Oudenrijn.  

Er zijn nog diverse andere tracés mogelijk, zoals de Rijnenburglijn die de VVD vorig jaar presenteerde. Deze en andere doelmatige alternatieven zijn nooit goed onderzocht. Het lijkt ons gepast om dat alsnog te doen, omdat er nu al veel te weinig geld beschikbaar is voor de Merwedelijn. Pas als die onderzoeken zijn gedaan, en de Merwedelijn toch als beste oplossing uit de onderzoeken komt, moet er wat ons betreft meer geld beschikbaar komen voor de Merwedelijn.

Reden 5: het ontlasten van Utrecht Centraal kan ook met een andere lijn

De komende jaren wordt het steeds drukker op Utrecht Centraal. Daarom is het belangrijk dat er een oplossing komt die Utrecht Centraal ontlast. Een nieuwe tramlijn kan daarbij helpen, als er een zogeheten “compacte knoop” komt bij Utrecht Centraal. Dat houdt in dat de tramhalte zo dicht mogelijk bij Utrecht Centraal komt (boven- of ondergronds) en dat de tramhalte goed en snel verbonden is met de treinsporen, bijvoorbeeld met een nieuwe voetgangerstunnel. 

De Merwedelijn wordt hiervoor ook als één grote totaaloplossing gepresenteerd. We denken echter dat het ontlasten van Utrecht Centraal ook kan in combinatie met andere, soberdere en doelmatigere lijnen. De bestaande tramlijn naar Nieuwegein kan bijvoorbeeld ook een nieuwe, compacte aansluiting krijgen bij Utrecht CS. Ook een rechtstreekse lijn naar Rijnenburg, zoals onze Rijnenburglijn, kan met een compacte knoop bij Utrecht CS worden aangesloten. 

We vinden het belangrijk dat een nieuwe tramlijn zo veel mogelijk aansluit op de bestaande tramnetwerken. De VVD wil bij voorkeur dat de nieuwe tramlijn halteert bij het huidige busstation D. Dat busstation is al geschikt gemaakt voor een tram. Bovendien zou de tram vanaf die halte goed kunnen aansluiten op de Uithoflijn en in de toekomst eventueel naar een tramlijn in de binnenstad.

Welke oplossingen stelt de VVD voor?

Het mag duidelijk zijn: de Utrechtse VVD is kritisch op de Merwedelijn. We vinden dat er nog te weinig onderzoek is gedaan naar andere, sobere en doelmatige alternatieven. Bovendien is er in de huidige plannen voor de Merwedelijn nog geen verbinding naar Rijnenburg opgenomen. 

De VVD wil graag investeren in nieuw openbaar vervoer voor Utrecht. We hebben daar ook een geweldige kans voor, want er is maar liefst 1,2 miljard euro beschikbaar voor nieuw openbaar vervoer in Utrecht. Dat is een enorm bedrag, zeker als je bedenkt dat de Uithoflijn in totaal zo’n 500 miljoen euro kostte. 

In november beslissen de gemeente, provincie en nationale overheid of nóg meer geld beschikbaar komt voor de Merwedelijn. De Utrechtse VVD vindt het daar te vroeg voor. Wij stellen voor om bij de besprekingen met de nationale overheid in november een pas op de plaats te maken en de volgende keuzes te maken.

1. Start een goed en gedegen onderzoek naar sobere en doelmatige tracés voor een tramlijn naar Rijnenburg, bijvoorbeeld via de route die de VVD vorig jaar heeft voorgesteld of via mogelijke andere routes, zoals gekoppeld aan de huidige tramlijn naar Nieuwegein.
2. Start zo snel mogelijk met woningbouw in Rijnenburg, en niet pas na 2035.
3. Ga aan de slag met maatregelen in het zuidelijke deel van de huidige tramlijn, de zogeheten ‘faseringsvariant’. Hiermee kan de tramlijn naar Nieuwegein versneld en verbeterd worden.
4. Ga door met onderzoek hoe Utrecht Centraal kan worden ontlast, bijvoorbeeld met een nieuwe voetgangerstunnel tussen het busstation Jaarbeurszijde en de treinperrons (Zuidertunnel). En ga door met onderzoeken hoe een nieuwe tramlijn, in welke variant dan ook, goed en compact kan aansluiten op de huidige traminfrastructuur van Utrecht.

De Merwedelijn is voor ons pas aantrekkelijk als blijkt dat er geen alternatieven voor zijn. We zijn in dat geval wel alleen voor de Merwedelijn als de verbinding naar Rijnenburg vast staat. Zonder verbinding naar Rijnenburg is de totale investering in de Merwedelijn te groot en zijn de opbrengsten in woningbouw te klein.

We vinden het nu nog te vroeg om veel extra geld voor de Merwedelijn ter beschikking te stellen. We moeten namelijk nooit vergeten dat we elke euro die we uitgeven afkomstig is van onze inwoners en ondernemers en dat we dat geld maar één keer kunnen uitgeven. Dat moet, zeker bij investeringen in een tramlijn, sober en doelmatig gebeuren. 

Afbeelding van het VVD-alternatief: Rijnenburglijn (variant via Dichtersbaan)

* Adviescommissie Nationaal Groeifonds, Rapport Eerste Beoordelingsronde, p. 47: https://archief28.sitearchief.nl/archives/sitearchief/20210512040732/https://www.rijksoverheid.nl/binaries/rijksoverheid/documenten/kamerstukken/2021/04/09/adviescommissie-nationaal-groeifonds-rapport-eerste-beoordelingsronde/adviescommissie-nationaal-groeifonds-rapport-eerste-beoordelingsronde.pdf